Dioklecijanova palata Hrvatska,

Dioklecijanova palata je građevina u Splitu, u Dalmaciji, današnja Hrvatska koju je izgradio car Dioklecijan u 3. veku.

Dioklecijan je dao da se ova velika palata sazida kako bi u njoj proveo poslednje godine života posle abdikacije 1. maja 305. Sagrađena je u zalivu koji se nalazi na južnoj strani malog poluostrva koji zadire u Jadransko more sa dalmatinske obale, 6,5 km udaljenom od Solina (Salona), glavnog grada rimske provincije Dalmacije. Teren na kome je palata sagrađena se blago naginje ka moru. To je tipično karstni teren, niski krečnjački grebeni koji se pružaju od istoka ka zapadu s pukotinom od laporca između njih.

Ova palata je danas srce unutrašnjeg grada Splita gde se mogu naći najznačajnije istorijske građevine. Važnost Dioklecijanove palate daleko nadilazi njen lokalni značaj zbog dobre očuvanosti i građevina iz kasnijih istorijskih perioda, od rimskih vremena pa nadalje, koji daju posebnu draž starom Splitu. Palata je jedna od najpoznatijih arhitektonskih i kulturnih građevina na hrvatskoj jadranskoj obali i zauzima značajno mesto u mediteranskoj, evropskoj i svetskoj baštini.

U novembru 1979. UNESKO je prihvatio predlog da se istorijski centar Splita, sagrađen oko palate, uključi na listu Svetske baštine.

Osnova palate je nepravilni pravougaonik s kulama na zapadnom, severnom i istočnom pročelju. Ona kombinuje vrednosti luksuzne vile s vojničkim logorom, sa širokim kapijama i osmatračnicama. Palata je okružena zidinama, i u svoje vreme je u njoj stanovalo preko 9.000 ljudi.

Jedino južno pročelje, koje se uzdiže direktno sa, ili vrlo blizu mora, nije zaštićeno zidovima. Razvijena arhitektonska kompozicija galerija s arkadama na višim spratovima razlikuje se od grubljeg izgleda ostala tri pročelja. Monumentalne kapije u sredini svakog od ovih zidova vode do unutrašnjeg dvorišta. Južna Morska kapija je jednostavnijeg izgleda i manjih dimenzija od ostale tri. Verovatno je njena prvobitna namena bila da bude privatni imperatorov prolaz ka luci ili kao ulaz za snabdevanje.

Dualistička priroda arhitektonskog plana, koji je i vila i kastrum, uočljiva je i u uređenju unutrašnjosti. Poprečni put (decumanus) koji povezuje istočne i zapadne kapije deli čitav kompleks na dve polovine. U južnoj polovini nalaze se luksuznije građevine: imperatorov stan, javni i privatni, i kultne građevine. Imperatorov stan je okrenut ka morskoj obali. Zbog toga što nagnuti teren stvara razliku u nivoima, stan se nalazi iznad nižih građevina. Iako su kroz vekove služile kao odlagalište otpada ove niže građevine su dobro sačuvane, pružajući dokaz o izvornom izgledu i rasporedu gornjih prostorija.

Monumentalno dvorište, zvano peristil, omogućava severni pristup imperatorovim odajama. On je takođe prilaz Dioklecijanovom mauzoleju na istoku i trima hramovima na zapadu.

Severna polovina palate, koja je podeljena na dva dela glavnom uzdužnom ulicom (cardo) koja vodi od Severne kapije do peristila, manje je očuvana. Pretpostavlja se da je svako od ovih delova činilo velike stambene komplekse, u kojima su živeli vojnici i sluge, a verovatno je imao i druge namene. Oba dela su verovatno sa svih strana bila okružena ulicama. U podnožju zidina nalazile su se pravougao zgrade, verovatno skladišta.

Palata je zidana lokalnim krečnjačkim kamenom visokog kvaliteta, uglavnom iz kamenoloma sa ostrva Brača; pesak je uziman iz obližnjih reka, a cigle su pravljene i solinskim i drugim radionicama. Deo materijala za dekoraciju je uvezen: egipatski granitni stubovi i sfinge, fini mermer za oblogu i kapitele proizveden je u radionicama u Prokonesu (Proconnesos) u Grčkoj.

Voda za palatu dovođena je iz reke Jadra blizu Solina. I danas se mogu videti impresivni ostaci akvadukta duž puta od Splita do Solina. Akvedukt je znatno restauriran u 19. veku.

Britanski neoklasicistički arhitekt Robert Adam je ispitao ostatke palate i 1764. objavio knjigu „Ruševine palate cara Dioklecijana u Splitu u Dalmaciji“ (Ruins of the Palace of the Emperor Diocletian at Spalatro in Dalmatia).

Tekst preuzet sa sajta: wikipedia

Država: Hrvatska
Grad: