Crkva Svetog Prokopija se nalazi u današnjem Prokuplju, gradu nazvanom po njenom hramovnom svecu, Svetom Prokopiju. Ona predstavlja, posle Petrove crkve, najstariju sačuvanu crkvu na tlu današnje Srbije. Smatra se da je podignuta krajem IX ili početkom X veka, u doba Samuilovog carstva, kao trobrodna bazilika. Pred kraj XIV veka, u njoj su smeštene mošti svetog Prokopija, kome je crkva, od tada, posvećena. Tokom narednih vekova, ona je obnavljana, dograđivana i dorađivana, usled čega je izgubila svoju prvobitnu osnovu i danas je petobrodna bazilika. Tokom 2008. godine, u porti crkve su otkriveni ostaci antičkih termi, koje su bile deo rimskog grada Hameuma, koji se nalazio na mestu današnjeg Prokuplja.

Crkva Svetog Prokopija je 1983. godine proglašena spomenikom kulture od velikog značaja i danas se nalazi pod zaštitom Republike Srbije.

Crkva Svetog Prokopija je podignuta pri vrhu uskog prevoja zvanog Brana, koji predstavlja jedini kopneni prilaz brdu Hisar i utvrđenju na njemu. Naziv Brana potiče od epigenije reke Toplice, koja se, od prevoja, okreće za 180° i teče „unazad“ da bi obišla brdo Hisar sa tri strane, nakon čega nastavlja svoj put ka istoku i Južnoj Moravi. Sama crkva je, svojom zapadnom stranom, priljubljena uz greben koji se penje ka vrhu Hisara.

Smatra se da je Crkva Svetog Prokopija, podignuta u doba Samuilovog carstva, krajem IX ili početkom X veka. U samoj porti crkve su 2008. godine otkriveni ostaci rimskih termi, a svega nekoliko desetina metara pored nje, ispod tzv. Latinske crkve, pronađeni su ostaci hrama posvećenog Herkulu iz I ili II veka i bazilike iz V ili VI veka, zbog čega nije isključena mogućnost da je i crkva svetog Prokopija podignuta na mestu starije građevine. Sama crkva je imala tri broda i narteks, a slična je bila drugim crkvama iz tog perioda, nastalim oko Prespe i Ohrida, poput crkve svete Sofije. Početkom XI veka, u njenoj unutrašnjosti su dodata dva reda stubova i polustubići, čime je ona dobila izgled bazilike, a njene tadašnje dimenzije iznosile su 14 x 9 metara.

Usled otomanske najezde, u poslednjoj trećini XIV veka, u crkvu su 1386. godine prenete iz Niša, neposredno pre njegovog pada, mošti svetog Prokopija. Na njenoj južnoj strani je dozidana grobnica sa tri prostorije, u kojoj su smeštene mošti. Sama crkva je od tada posvećena svetom velikomučeniku Prokopiju, a već 1395. godine, kneginja Milica u jednoj povelji sam grad naziva gradom svetog Prokopija i ta godina se danas nalazi na njegovom grbu.

Ostaci rimskih termi u porti crkve

Jug Bogdanova crkva
Crkva je teško oštećena 1690. godine, tokom austrijsko-otomanskog rata, a obnovljena je 1734. godine. Smatra se da najstariji sačuvani sloj živopisa, potiče iz sredine XVIII veka i nalazi se na svodu srednjeg broda prvobitne crkve. Građevina je stradala u I srpskom ustanku, zbog čega je obnovljena sredinom XIX veka. Tada joj je dograđena krstionica, na zapadnom kraju i još jedna prostorija, uz severni brod prvobitne crkve, a Kosta Nakica iz Velesa je 1847. godine uradio ikonostas. Freska mladog ratnika (danas svetog Prokopija) iznad ulaza u crkvu, potiče iz 1861. godine.

Poslednju obnovu, crkva je doživela 1906. godine. Tom prilikom, skinute su kamene ploče sa njenog krova i njima je popločano dvorište oko crkve. Pored toga, krstionica na njenom zapadnom kraju je adaptirana u kulu zvonaru.

Crkva je danas, usled mnogobrojnih obnova, petobrodna građevina sa tri apside na istovčnoj strani, dimenzija 18.5 x 16 metara. Njen središnji čine oltarski deo, naos sa centralnim brodom visine 6.3 metra i narteks, dok se u bočnim delovima nalaze tutorsko odeljenje (na severu) odnosno skrivnica i grobnica svetog Prokopija (na jugu).

U crkvi se danas čuvaju i delovi moštiju svetog Đorđa, koji je, kao i Prokopije, bio rimski vojnik pod carem Dioklecijanom (284—305). U njoj se nalaze ikone iz XVII (Bogorodica sa Hristom), XVIII i XIX veka, među kojima se nalaze prestone ikone Nikole Apostolovića, sa početka XIX veka.

Država: Srbija
Grad: Prokuplje

---

Putovanja.info
Iskustva i utisci turista sa putovanja.

Putujsigurno.rs
Iskustva putnika sa turističkim agencijama

Найти на карте

---